Yer Çekimi Nedir?

Yer çekimi evrendeki her nesneyi birbirine bağlayan ve buradaki hayatımızın temelini oluşturan kuvvettir.

Yer Çekimi Nedir? 

Yer çekimi evrendeki her nesneyi birbirine bağlayan ve buradaki hayatımızın temelini oluşturan kuvvettir. Ama sonuçta her şey basit bir soru ile özetleniyor. Şayet bir objeyi düşürürsek ne olur? Yer çekiminin bir çok gizemi bu basit hareketin içinde yer alır. Bir cisim nasıl düşer? Buyrun ilk bilmeceniz: Neden bir çekiç bir tüyden daha hızlı düşer? Çekiç daha ağır diye düşünebilirsiniz ama gerçek sebep bu değildir. Cevap çok basittir. Bunun sebebi havanın direncidir. Önemli olan bir cismin ağırlığı değildir. Onun şeklidir. İki adet kağıt parçası alın. İkisi de aynı ağırlıkta olsunlar. Birini elinizden geldiğince buruşturun. Öteki kağıt parçasına ise herhangi bir işlem uygulamadan ikisini de bir köprüden aşağıya bırakın. Her iki kağıt parçasının da kütlesi aynı olsa da aynı anda yere düşmezler. Çünkü buradaki asıl mesele onları birbirinden ayıran şekilleridir. Eğer tüm cisimlerden havayı çıkarabilseydiniz hepsi aynı anda düşerdi.

Yere bırakılan cismin hızındaki değişiklik

Şimdi ise sıra ikinci bilmecede. Eğer bir cismi yere bıraktığınızda bu cisim basit bir hızla mı düşer yoksa hızı gittikçe artar mı? Galileo bunu fark etti. Nasıl mı? Önce bir nesneyi kısa bir mesafeden mermerin üzerine bıraktı. Daha sonra yüksekliği arttırdı. Tabi ki bu sefer yerdeki mermer topun ikinci bırakılmasında kırıldı. Bu deneyden sonra Galileo düşen tüm nesneler için bir genelleme yaptı. Bu nesneler hızlanıyor.

Bu hız ölçülebilir mi?

Acaba düşen nesnelerin ne kadar hız kazanabileceği ölçülebilir miydi? Galileo'nun icat ettiği şey yer çekimini ölçmek için ilk girişim oldu. Uzun, eğimli ve dar bir açıyla tahta üretti. Amacı küreleri bu rampadan  aşağıya yuvarlayarak hızlarını ölçmekti. Burada kritik olan şey rampa rüzgarın etkileri azaltacak dar bir açıda olmalıydı. Ayrıca bu küreler yeterince yavaş düşerek kendisine hızlarını hesaplayacak kadar vakit vermeleri gerekiyordu. Ancak diğer sorun ise kronometre olmadığını düşürsek zaman da kesin süre dilimlerini ölçmekti. İşte Galileo suyun akışını da bu deneye dahil ederek dahiyane bir fikir üretti. Esas olarak bir kapta toplanan suyla zamanın ölçümüydü bu. İlk önce küre en üst kısımdan atılır. Rampadan çıkana kadar bir bardağa su doldurmaya başlarız ve top yere düşer düşmez bardağı çekeriz. Rampada yolun bir çeyreği kadar aşağıya geliriz ve topu birde buradan bırakırız. Su yine dolmaya başlar ve top yere düşünce su dolumunu keseriz. Tekrar rampada yolun bir çeyreği kadar aşağıya geliriz ve aynı işlemi tekrar uygularız. Bu sefer ise yolun 3 çeyreği kadar aşağıya geliriz ve 4 sonucunda farklı su seviyelerinde olan bardaklar elde ederiz. Bu su seviyeleri bize topun bırakılma mesafesine oranla ne kadar hızlandıklarını gösterir.

Yer çekimi neden Dünya'nın her yerinde aynı değildir?

Dünyamız tam anlamıyla bir küre olsaydı bu mümkündü fakat bu mümkün olmadığı için çekim kuvveti farklı sonuçlar elde etmemizi sağlayacaktır. Dünyanın ekvator hizasındaki çapı kutuplara göre yaklaşık 40 kilometre daha uzundur. İki cisim arasında ki kütle çekim kuvveti aralarındaki uzaklığın karesi ile ters orantılı olduğundan kutuplardaki bir cisme etki eden kütle çekim kuvveti  ekvatora göre   %0,66 daha fazladır. 

Sadece bu etki yer çekimini etkilemez. Yeryüzü şekilleri de etkiler. Örneğin ekvator bölgesinde 10.000 metre yüksekliğindeki bir dağın zirvesinde bulunan bir kişinin deniz seviyesin deki ağırlığından daha düşüktür.

Eğer "Uzayda Zaman Bükülmesi" başlıklı yazımızı okumak isterseniz buraya tıklayarak okuyabilirsiniz.