Fen Bilimleri Dünya'nın Yapısı Ders Planı 5E Modeli

Fen bilimleri dersinde Dünya'nın yapısı konusunu işledik. Fen bilimleri Dünya'nın yapısı konusunu anlatırken Dünya'da etrafımızı saran bir hava katmanının olduğunu açıkladık.

Fen Bilimleri Dünya'nın Yapısı Ders Planı 5E Modeli 

Fen bilimleri dersi Dünya'nın yapısı konusu ders planı ile ilgili görseller planın sonunda yer almaktadır. 

BÖLÜM 1 

• DERSİN ADI: Fen Bilimleri 
• SINIF: 3. Sınıf 
• ÜNİTE ADI / NO: Gezegenimizi Tanıyalım/Dünya ve Evren 1 
• KONU: Dünya’nın Yapısı 
• ÖNERİLEN SÜRE: 6 ders saati 
• BELİRLENEN SÜRE: 30 dakika 

BÖLÜM 2

ÖĞRENCİ KAZANIMI

• F.3.1.2.2 Dünya’da etrafımızı saran bir hava katmanının olduğunu açıklar.

BİLİMSEL SÜREÇ BASAMAKLARI

• Nesneleri (cisim, varlık) veya olayları çeşitli yollarla bir veya daha çok duyu organını kullanarak gözlemler.
• Bir cismin şekil, renk, büyüklük ve yüzey özellikleri gibi çeşitli özelliklerini belirler.
• Olmuş olayların sebepleri hakkında gözlemlere dayanarak
• Neden-sonuç ilişkileri kurabilir.
• Açıklamalar önerir.
• İşlenen verileri ve oluşturulan modeli yorumlar.
• Elde edilen bulgulardan desen ve ilişkilere ulaşır.
• Analitik düşünme becerisi gelişir.

ÜNİTE KAVRAMLARI

Kara-Hava-Su Katmanları

ÖĞRETME - ÖĞRENME YÖNTEM VE TEKNİKLERİ

Buluş yoluyla öğretim stratejisi, bilgisayar destekli öğretim, soru- cevap, öğretim tekniği, anlatım yöntemi, örnek olay incelemesi, deney yöntemi, gözlem yapma, kavram haritası, beyin fırtınası

KULLANILAN ARAÇ GEREÇLER ve KAYNAKLAR

Kaynaklar

• 3.Sınıf Fen Bilimleri Ders Kitabı

Materyaller

• Köpükten Dünya modeli
• Hava Küre kartonu

BÖLÜM 3

ÖĞRETME - ÖĞRENME ETKİNLİKLERİ

GİRİŞ

Öğretmen önce astronotlarla ilgili soru sorarak öğrencilerin dikkatini çeker ardından Can ile Astronot hikayesini anlatarak derse giriş yapar.

KEŞFETME

Hikayeden yola çıkarak öğrencilere sorular sorup düşünmelerini destekler ve hikayenin devamını getirerek bu soruların yanıtlarını derslerinde bulacaklarını söyleyip öğrencileri güdüler. Derste öğrenilecek konu öncesinde bu aşamada beyin fırtınası yaptırır. Küçük bir nefes egzersizi yaptırılır ve hissettirilen konunun somutlaşması için video izletilir ve ardından Havayı hissedelim ve Islanmayan Peçete deneyleri yapılır.

AÇIKLAMA

Hava katmanı olmasaydı neler olurdu? sorusundan yola çıkılarak hava katmanının sağladıkları hakkında konuşulur, öğretmen eksik kalan kısımları açıklar. Konuşulanların somutlaştırılması amacıyla Dünya materyalinin üzerine poşet geçirilerek hava küre sergilenir. Hem somut hem soyut olarak hava küre hakkında öğrencilerin bilgi sahibi olması sağlandıktan sonra ara değerlendirme yapmak ve bilgilerin kalıcılığını sağlamak amacıyla bilmece sorulur ardından hava kürede meydana gelen olaylar materyal üzerinde sergilenir. Sırasıyla rüzgar, yağmur ve kar oluşumunun hava küreyle ilişkisi gösterilir.

DERİNLEŞTİRME

Havada Neler Oluyor? Oyunu oynanır ve böylece açıklama kısmında anlatılanların pekişmesi ve varsa eksik kalan kısımların tamamlanması sağlanır.

DEĞERLENDİRME

Kavram haritasındaki boşluklar öğrencilerle birlikte doldurulur.

Öğrencilerle beraber Doğru-Yanlış oyunu oynanarak değerlendirme yapılmış olur.

NOT: Plandaki materyaller planın en sonunda yer almaktadır.

ÖĞRETME-ÖĞRENME ETKİNLİKLERİ

GİRİŞ

Öğretmen sınıfa girer, öğrencilere: çocuklar aranızda daha önce hiç astronot gören oldu mu? Astronotlar nasıl kıyafetler giyer? Peki onların böyle giyinmelerinin sebebi? Astronotların yanında oksijen tüpleri taşıdıklarını hatta uzay gemilerinde bir sürü yedek oksijen tüpü olduğunu biliyor muydunuz? Sizce bunun sebebi nedir? Sorularını yönelterek onların hava katmanının yaşamımızdaki önemi hakkında düşünmelerini başlatmış olur. Daha sonra CAN ile ASTRONOT (EK1) hikayesini anlatmaya/okumaya başlar.

KEŞFETME

(Öğretmen hikayeye ara verir ve öğrencilerle aşağıdaki soruları sorar ve cevapları hakkında sınıfta konuşulur…)

Çocuklar sizce astronot neden Can’ın astronot kıyafeti giymesini istedi?

Neden Ay’da ağaç, çiçek kuş yoktu?

(Hikayeye devam edilir.)

Hikayeyi bitiren öğretmen

Evet çocuklar bizler de bugün hep beraber hava katmanının ne olduğunu özelliklerini öğreneceğiz, Can ve sınıf arkadaşlarıyla aynı konuyu işleyeceğiz haydi başlayalım… der.

Sizce atmosfer/hava katmanı nedir? Sorusu sorulur gelen cevaplar tahtaya yazılarak sınıfça beyin fırtınası yapılır.

Konuya geçerken hissederek başlanmak istendiğinden öğretmen öğrencilere basit bir nefes egzersizi yaptırır. (Gözlerimizi kapatalım derin bir nefes alalım, şimdi yavaş yavaş verelim, şimdi tekrar yavaş yavaş nefes alalım havanın ciğerlerimize dolduğunu hissedelim, nefes verelim ve gözlerimizi açalım…)

Havayı bu kadar kolay alabildiğimiz için hikayedeki astronotlar gibi özel bir kıyafet giymeye ihtiyacımız olmadığı için ne kadar şanslıyız değil mi çocuklar? Sorusu sorularak öğrenci hava katmanının her yerde olduğunu kavramasına yönlendirilir.

İşte bunun sebebi dünyamızın etrafını saran bir hava katmanın bulunması. Biz bu hava katmanına, hava küre ya da atmosfer de diyoruz çocuklar.

Atmosferle ilgili 2 dakikalık bir video izletilir, video açıklanır. (EK 2)

Çocuklar sizce hava nerededir? Gösterebilir misiniz? diye sorar bu konu hakkında konuştuktan sonra sınıfın içinin de hava ile dolu olduğunu ancak onu göremediğimiz söylenir ve göremediğimiz havayı hissedebilmek için öğrenciler aşağıdaki deneylere yönlendirilir.

HAVAYI HİSSEDELİM DENEYİ

Malzemeler

• Balon

Her öğrenciye birer balon dağıtılır öğrencilerden balonları şişirmeleri (hava ile doldurmaları) ama ucunu bağlamamaları istenir balonu sıkarak içindeki hava hissettirilir ve sonra tuttuğumuz ucunu bileğimize ya da avucumuza dönük şekilde bırakalım denir balonun içinden çıkan hava tende hissedilir.

Deneyle ilgili yorumlar alındıktan sonra havayı biraz daha yakından hissetmek üzerine öğrenciler güdülenir.

ISLANMAYAN PEÇETE DENEYİ

Malzemeler

• Bardak
• Peçete
• Bir kap su

Önce malzemeler sayılır (bardak birkaç tane peçete ve bir kap su) deneye başlamadan sizce bu peçeteler ıslak mı kuru mu? İsteyen gelip dokunabilir. Peki sizce bardak ıslak mı kuru mu? diye sorulur, ilgi toplanır.

Peçeteler katlanır ve bardağın içine koyulur ve bardak ters çevrilir suyun içine tamamen daldırılır. Sizce peçeteler ıslanır mı ıslanmaz mı? Bardak tamamen içinde mi? Peki sizce ıslandı mı ıslanmadı mı? Peçetemizi yavaşça çıkaralım?

Islanmamış neden ıslanmadı ne oldu da ıslanmadı acaba? gibi sorular sorularak öğrenciler yorum yapmaya yönlendirilir. Yorumlar alındıktan sonra, bardağın yarısında peçete var yarısı boş gibi görünüyor ama o boşluk bizim görmediğimiz ama olduğuna emin olduğumuz dünyamızın etrafını saran, bizim ve bütün canlıların yaşamasını sağlayan havanın olduğu açıklaması yapılır.

Bardak yavaşça kaldırılarak içindeki havanın boşaltılması şeklinde deney tekrarlanır ve bardağın içinde kaba doğru yönelen hava kabarcıkları net bir şekilde sergilenir.

Deney üzerine öğrencilerin yorumları alınır ve açıklama kısmına geçilir.

AÇIKLAMA

Az önce hissettiğimiz ve hava katmanı ya da atmosfer olarak adlandırdığımızı söyledik der ve kalıcılığı artırmak amacıyla hava küre-hava katmanı-atmosfer yazan kartonları tahtanın en üstüne yapıştırır. İşte böyle adlandırdığımız bu katman Dünya’mızın etrafını tamamen sarar, yani her yerdedir, diye önce fotoğraftan gösterip açıklanarak materyale poşet geçirmek suretiyle hava katmanının Dünya’nın her yerini sardığı gösterilir.

Peki ya Dünya’mızın etrafını tamamen saran bu katman olmasaydı neler olurdu sizce? diye sorulur ve cevaplar dinlenir.

Hava olmasaydı bunlar olurdu?

• Nefes alamazdık.
• Bitkiler fotosentez yapamazdı. (Yaşamaları için gerekli olan kaynağı sağlayamazlardı.)
• Ağaçlar yaşamazdı.
• Canlılar oksijenlerini sağlayamazdı.
• Dünya’nın etrafında koruyucu bir katman olmayacağı için göktaşları Dünya’mıza çarpabilirdi.
• Güneşin zararlı ışınları Dünya’mıza ulaşırdı

Hava katmanı canlılığın varlığı için en önemli gereksinimlerden biridir. Hava Dünya’nın yaşam kaynağı olarak düşünülebilir. O halde hava olmasaydı Dünya’da yaşam olmazdı diyebiliriz. Çünkü hayvanlar insanlar ve bitkiler hava sayesinde hayatta kalabilirler, hava olmayan ortamda yaşayamazlar. Yani hava olmasaydı yıllardır süre gelen bu düzen bozulur ve yaşam olmazdı…diyerek konu açıklanır.

Tüm bunlardan sonra konuşulanları toparlamak ve ara değerlendirme yapmak amacıyla zarfın içinden çıkan bilmece okunur ve cevaplanır.

BİLMECE

Dünya’mızın etrafını sarar,

İçinde birçok gaz var.

Gözümüzle göremeyiz,

Etkilerini hissederiz hepimiz.

Söyleyin hadi, bu katmana,

Hangi ismi veririz?

Cevap:Hava Katmanı/Hava Küre

Hava küre ile ilgili açıklama yapmaya devam edilir.

Havanın Dünya’nın etrafını sarmaladığı çocuklar tarafından iyice kavrandıktan sonra poşet maketin üzerinden çıkarılır ve materyal üzerinde önce pipetler yardımıyla rüzgar canlandırılır daha sonra yağmur ve kar olaylarının hava katmanında meydana geldiği pamuklar ve su yardımıyla gösterilir. Öğrencilerle bu doğa olayları hakkında konuşulur ve bu olayların hava katmanında gerçekleştiği açıklanır.

DERİNLEŞTİRME

HAVADA NELER OLUYOR? oyunu oynatılır. (EK 3)

DEĞERLENDİRME

Boşluklar olan kavram haritasına doğru cevap üstteki kutucuktan seçilerek kavram haritası tamamlanır ve konu pekiştirilmiş olur.

Son olarak Doğru Yanlış Oyunu oynanır, bu oyunda öğrencilere kırmızı ve yeşil kart şeklinde karton dağıtılır. Cümleler okunur ve hava küre için bu cümle doğruysa öğrenci yeşil kartonu kaldırır, yanlışsa kırmızı kartonu kaldırır.

Oyunda sorulacak sorular(EK-4)

DERSİN DİĞER DERSLERLE İLİŞKİSİ

Resim dersinde öğrencilerden ‘’Bir astronot olsanız roketinizde neler götürürdünüz?’’ fikriyle resim çizmeleri istenir.

Hayat Bilgisi dersinde Doğal Afetler konusu işlenirken bunların hangi kürede gerçekleştiğinden bahsedilebilir.

PLANIN UYGULAMASINA YÖNELİK AÇIKLAMA

Kazanımlar programda 6 ders saati belirtilmiştir. Bu planın uygulanma süresi 30 dakika ile sınırlıdır.

EK 1

CAN ile ASTRONOT

Can o gün çok mutluydu. Arkadaşlarıyla doğum gününü kutluyordu. Can’a arkadaşları hediyeler getirmişti. Merakla hediyeleri açtı. İçlerinden harika kitaplar, toplar, arabalar bir de kocaman bir oyuncak astronot çıktı. Can en çok bu oyuncak astronotu sevmişti. Doğum gününden sonra çok yorulan Can astronotuna sarılarak uykuya daldı.

Rüyasında oyuncak astronot gerçek bir astronota dönüşmüştü üstelik dışarıda onları kocaman bir roket bekliyordu. Ele ele tutuşup rokete bindiler ve uzaya doğru yolculukları başladı, Ay’ın üzerine iniş yaptıklarında Can dışarı çıkmak, daha yakından bakmak için sabırsızlandı. Ayın üzerinde taşlar kumlar, çukurlar ve tepeler vardı. Merakla etrafı inceleyen Can acaba neden bizim yaşadığımız Dünya’mız gibi hiç kuş çiçek ve ağaç yok diye düşündü, dışarıyı iyice merak eden Can tam dışarı çıkmak üzere roketin kapısına doğru yönelmişken astronot ona:

- Dur!  diye seslendi, elindeki astronot elbiselerini gösterip, bunları giymeden dışarı çıkamazsın, yoksa nefes alamazsın, dedi…(Hikayeye ara verilecek yer.)

Can astronota neden bu kıyafeti giymesi gerektiğini sordu. Astronot çünkü dünyayı sarmalayan ve nefes almamızı sağlayan hava katmanı ayda yoktur, bu yüzden bu özel üretilmiş kıyafeti giyip hava katmanı varmışçasına nefes alabiliyoruz dedi.

Roketten indiler Can şaşkınlıkla etrafa bakıyordu, Dünya’yı aydan seyretmek çok farklı ve heyecan vericiydi, Dünya oradan top gibi görünüyordu. Ayın üzerinde giderlerken Can aklındaki soruyu astronota sordu.

-Neden burada hiç ağaç yok, ya da kuşlar neden yoklar?

Astronot Ay’da hava ve su olmadığı için canlılarında yaşamak için bunlara ihtiyacı olduğundan Ay’da yaşam olmadığını anlattı.

Can uykudan uyandı kalbinin heyecanla attığını fark etti, hazırlanıp okula giderken rüyasını öğretmenine anlatmak için sabırsızlanıyordu. Öğretmeninin sınıfta bir Dünya maketiyle beklediğini gördü, bu aynı rüyasında Ay’dan top şeklinde gördüğü Dünya’ya benziyordu. Rüyasını arkadaşlarına anlattı ve öğretmeni bugün işleyeceğimiz konu tam da bu haydi o zaman hava kürenin özelliklerini keşfedelim dedi…

EK 2

Videonun Türkçe hali:

Gezegenimizin en dış kısmı, dünyayı örten bir hava tabakası olan atmosferdir. Ve su ve buhardan oluşur.

Atmosfer iki katmana ayrılmıştır; Dünya'ya en yakın katman olan troposfer ve ozonun bulunduğu ve gezegenimizdeki en uzak katman olan stratosfer.

Atmosfer, temel işlevleri oynadığı için gerçekten önemlidir. Örneğin, oksijeni besler, böylece hayvanlar yaşayabilir, ısıyı durdurabilir ve güneş ışınlarını filtreler, bazıları canlılar için çok zararlıdır.

Bu nedenle, Happy Learning adına (videonun kaynağı eğitim kanalı), her zaman olduğu gibi, sizden doğaya saygı duymanızı ve saygı duymanızı istiyoruz, yere çöp atmayın, başka bir deyişle jeosferde; denizleri ve nehirleri plastik, teneke kutu ve şişelerle kirletmeyin; bildiğiniz gibi su, hidrosfer, yaşam için kesinlikle çok önemlidir ...

Ve elbette havayı mümkün olduğu kadar az atmosferde kirletmeye çalışmalıyız. Gezegenimizi temiz ve sağlıklı tutabilirsek, tüm canlılar daha mutlu olacak.

NOT: Öğretmen videoyu anlatırken çeviri içinden konunun ve düzeyin uygunluğuna göre seçim yapmalıdır.

EK 3

HAVADA NELER OLUYOR? OYUNU

Bu oyun için tahtaya bir öğrenci çıkarılır. Tahtadaki öğrencinin görmeyeceği şekilde tüm sınıfa hava küre ile ilgilisi olan bir resim gösterilir (hayvanlar, araçlar, doğa olayları…) ve sınıf tahtadaki öğrenciye resimde ne olduğunu anlatır, eğer öğrenci bilirse öğretmenin önceden boş halde sınıfa getirdiği Hava Küre kartonuna resmi yapıştırır. Oyunun sonunda karton sınıf panosuna asılır.

EK 4

DOĞRU-YANLIŞ OYUNU SORULARI

1)Hava tabakası Dünya’yı dıştan saran gaz tabakasıdır. (D)

2) Depremler hava tabakasında meydana gelir (Y)

3) Dünya katmanlardan oluşur (D)

4)Yağmur, kar, dolu gibi hava olayları hava kürede gerçekleşir. (D)

5)Ova, tepe, dağ Dünya’nın su kısmını oluşturur. (Y)

6)Hava küre, su küre ve taş küre gibi görülmese de hissedilebilir. (D)

7)Hava olayları su kürede meydana gelir. (Y)

8)Köpekbalığı, yunus ve balina gibi canlılar hava kürede yaşar.  (Y)

9)Dünya’mızın yaşanabilir olmasını sağlayan hava küre Dünya’nın etrafını sarar. (D)

10) Yaşamımız için havaya ihtiyacımız vardır. (D)

Fen bilimleri dersi Dünya'nın yapısı konusu ders planı ile ilgili görüşlerinizi yorum yaparak bize bildirebilirsiniz.